Alimlər bunun fəsadlarını izah edərək, bu prosesin həm dəniz heyvanlarına, həm bütün ekosistemlərə, həm də insanların özünə zərər verəcəyini vurğulayıblar…
…Son 20 ildə dünya okeanlarının beşdə birindən çoxu qaralmışdır. Britaniyanın Plimut Universitetinin alimləri bu qənaətə gəliblər.
SİA-nın xarici qaynaqlardan əldə etdiyi məlumata görə, “Okeanın qaralması” suyun üst qatındakı dəyişikliklər günəş işığının okeanın dərinliklərinə çatmasını çətinləşdirdiyi zaman baş verir.
BBC xəbər verir ki, suyun bu yuxarı təbəqəsi dəniz həyatının 90 faizinə ev sahibliyi edir və biogeokimyəvi dövrələrin saxlanması üçün çox vacibdir.
Tədqiqatda deyilir ki, 2003-2022-ci illər arasında dünya okeanlarının 21 faizi qaralmışdır. Alimlər bu prosesin yosunların çiçəklənmə dinamikasında dəyişikliklər və dəniz səthinin temperaturunun dəyişməsi kimi amillərlə əlaqəli olduğunu irəli sürürlər.
…Bu, xüsusilə qida ilə zəngin suların səthə qalxdığı sahilyanı ərazilərdə, eləcə də qurudan böyük axıntılarda nəzərə çarpır – yağış kənd təsərrüfatı məhsullarını dənizə yuyur və fitoplanktonların çiçəklənməsinə təkan verir.
Açıq okeanda qaralmaya səth sularının temperaturunun yüksəlməsi səbəb ola bilər ki, bu da günəş işığını maneə törədən planktonun artmasına səbəb olub.
…Tədqiqat nəticəsində məlum olub ki, okeanın 9 faizini təşkil edən fotik zonanın (günəşlə işıqlanan yuxarı su sütunu) dərinliyi 50 m-dən çox kiçilib – bu Afrika qitəsi ilə müqayisə oluna bilən ərazidir.
Okeanın başqa 2,6 faizi üçün 100 m azalıb.
Fotik zonanın dərinliyində ən güclü dəyişikliklər Körfəz axınının şimalında, Arktika və Antarktikada – iqlim dəyişikliyinin təsirlərinin xüsusilə nəzərə çarpan bölgələrində qeydə alınıb.
Qaralma sahilyanı ərazilərdə və qapalı dənizlərdə də geniş yayılmışdır. Bununla belə, tədqiqatçılar qeyd ediblər ki, qaralma təkcə sahilyanı ərazilərə deyil, okeanın açıq sahələrinə də təsir edir.
Bununla belə, bütün bölgələr qaralmır: okeanın təxminən 10 faizi, faktiki olaraq, eyni müddət ərzində yüngülləşib.
…Alimlər deyirlər ki, qarışıq mənzərə okean sistemlərinin mürəkkəbliyini və suyun aydınlığına təsir edən bir çox amilləri əks etdirir.
Dəyişikliklərin dəqiq təsirləri hələ tam başa düşülməsə də, elm adamları onların dəniz növlərinə və ekosistemlərinə geniş təsir göstərə biləcəyi barədə xəbərdarlıq ediblər.
Plimut Universitetinin dəniz mühafizəsi professoru Tomas Davisin şərh etdiyi kimi, nəticələr təsdiqləyir ki, bu cür dəyişikliklər “günəş və ayın işığından asılı olan heyvanların yaşaya və çoxalmasına imkan verən məkanı azaldır”.
Davis xəbərdarlıq edib ki, okeanın qaralması nəfəs aldığımız havaya, yediyimiz balıqlara və planetin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə qabiliyyətinə təsir göstərə bilər.
…Bizim tapıntılarımız əsl narahatlıq üçün əsasdır,- deyə alim vurğulayıb.
Plymouth Dəniz Laboratoriyasının dəniz biogeokimyası və müşahidələrinin rəhbəri, professor Tim Smit əlavə edib ki, bəzi işıqdan asılı dəniz heyvanları qida və digər resurslar üçün rəqabəti artıraraq səthə yaxınlaşmağa başlaya bilər.
…Və bu da bütün dəniz ekosistemində əsaslı dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Əli Babayev
