Türkiyənin XİN başçısı Hakan Fidan Moskvaya nə təklif edib?
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Moskvaya səfərinə mayın 26-da başlayıb. O, xüsusilə Rusiya prezidentinin köməkçisi Vladimir Medinski ilə, axşam isə Vladimir Putinin özü ilə görüşüb. Səfər zamanı əsas müzakirə mövzularından biri Ukrayna nizamlanması olub. 2022-ci ildən bəri nizamlanma çərçivəsində məsləhətləşmələrin ilk raundu mayın 16-da İstanbulda baş tutub və bu, Moskva ilə Kiyevə “1000-ə 1000” düsturuna əsasən münaqişədən sonra ən böyük məhbus mübadiləsini həyata keçirməyə imkan verib. Hazırda danışıqların yeni raundunun harada keçiriləcəyi ilə bağlı müzakirələr gedir. Türkiyə prezident administrasiyasındakı kommunikasiyalar şöbəsinə yaxın mənbənin verdiyi məlumata görə, Ankara bu cür görüşləri İstanbulda keçirmək hüququnu özündə saxlamaq istəyir.
Hakan Fidan rusiyalı həmkarı Sergey Lavrovun dəvəti ilə mayın 26-da Rusiyaya iki günlük səfərə başlayıb. Onu Moskvada ilk qəbul edən Rusiya prezidentinin köməkçisi Vladimir Medinski olub. O, bu yaxınlarda İstanbulda Ukrayna tərəfi ilə danışıqlarda Rusiya nümayəndə heyətinə başçılıq edib. Söhbət danışıqlar prosesinin davam etdirilməsinə həsr olunub. Axşam isə Vladimir Putinlə görüş oldu. Görüşdə Sergey Lavrov və Türkiyənin Rusiyadakı səfiri Tanju Bilgiç də iştirak ediblər.
Türkiyə prezident administrasiyasındakı kommunikasiyalar departamentinə yaxın mənbə bildirib: “Rəsmi olaraq, Fidanın səfərinin gündəliyi sadəcə Ukrayna ətrafında vasitəçilikdən kənara çıxır və iqtisadiyyat və Yaxın Şərq regionu ilə bağlı məsələləri əhatə edir”. Onun sözlərinə görə, Suriya Ankaranı narahat edən məsələlərdən heç də az deyil. “Eyni zamanda, aydındır ki, Türkiyə Ukrayna üzrə ən çətin danışıqlar üçün platformanı monopoliyaya almaq istəyir”, – mənbə bildirib. Bu rol Ankaraya təkcə öz siyasi kapitalını artırmağa deyil, həm də Rusiyaya qarşı tətbiq edilən “sanksiya məhdudiyyətləri vəziyyətində uğurlu manevr etməyə” imkan verir.
Mayın 16-da Türkiyə Rusiya ilə Ukrayna arasında danışıqlara ev sahibliyi edib. Danışıqlar İstanbuldakı Dolmabağça Sarayı kompleksində baş tutub və iki saatdan az davam edib. İki tərəf arasında 2022-ci ilin yazından bəri ilk birbaşa danışıqlar olan təmaslar Moskva və Kiyevə “1000-ə 1000” formatında məhbus mübadiləsi haqqında razılığa gəlmək imkanı verdi. Rusiya Müdafiə Nazirliyinin mayın 25-də verdiyi məlumata görə, İstanbul razılaşmaları çərçivəsində başlanan bu proses bir neçə mərhələdə uğurla başa çatıb.
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın sözlərinə görə, Ankara məhbus mübadiləsini münaqişə tərəfləri arasında “etimadın gücləndirilməsi üçün mühüm addım” kimi qiymətləndirir. Türkiyə lideri vurğulayıb ki, döyüşlərə son qoymaq fürsəti qaçırılmamalıdır. Cənab Ərdoğanın sədrliyi ilə mayın 22-də Türkiyə Milli Təhlükəsizlik Şurasının iclasında edilən bəyanatlara görə, Türkiyə eyni zamanda əsas vasitəçi rolunu öz üzərinə götürmək istəyir.
Donald Trampı Rusiyadan necə uzaqlaşdırırlar
Bu yaxınlarda Moskva və Kiyev arasında danışıqların növbəti raundunun dəqiq harada keçirilə biləcəyi ilə bağlı müzakirələr gedir. The Wall Street Journal-a verilən məlumata görə, Vatikan belə bir görüşə ev sahibliyi edə bilər. Ən azı, qəzetin yazdığına görə, ABŞ prezidenti Donald Trampın Avropa liderləri ilə təmaslarında bəhs etdiyi ssenari budur. Bununla belə, mayın 23-də çıxış edən cənab Lavrov bu variantı şübhə altına alıb: “Vatikanı danışıqlar yeri kimi təsəvvür edin. Mən deyərdim ki, pravoslav ölkələri katolik platformasında münaqişənin kök səbəblərinin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı məsələləri müzakirə edəndə, bu, bir qədər laqeydlikdir.
Mayın 25-də Moskva mənbələrinin izah etdiyi kimi, İstanbul hazırda Rusiya və Ukrayna arasında birbaşa danışıqların ikinci raundunun təşkili üçün ən çox ehtimal olunan məkandır. “Vatikan bir sıra səbəblərə görə görüş yeri olmayacaq, o cümlədən logistika. Hazırda ən çox ehtimal olunan variant İstanbuldur. “Təfərrüatlar tezliklə açıqlanmalıdır”, – agentliyin mənbəsi bildirib.
Cənab Fidanın səfərinin gündəmindəki yeganə mövzu Ukrayna nizamlanması deyil. O, ikitərəfli münasibətlərlə bağlı geniş spektri əhatə edirdi. Xəbər verildiyi kimi, bunlara iki dövlət arasında bank xidmətlərinin və ticarətin inkişafı üçün rahat mühitin yaradılması daxildir. Fidanın səfərinin ikinci günü, mayın 27-də baş tutması planlaşdırılan Rusiya və Türkiyə xarici işlər nazirləri arasında danışıqlar zamanı bu mövzuların bir sırası müzakirə olunacaq.
Hürriyet: Fidan Moskvada Türkiyəni platforma kimi təklif edib
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Moskvaya səfəri zamanı Türkiyənin Ukrayna üzrə danışıqların yeni mərhələsini qəbul etməyə hazır olduğunu bir daha təsdiq edib, Hürriyyət qəzeti yazır. “Nazir Fidandan Türkiyənin danışıqlarda öz rolunu oynamağa hazır olduğunu təsdiqləməsi gözlənilir”, – məqalədə deyilir. Ötən gün Rusiya prezidenti Vladimir Putin Kremldə Fidanla danışıqlar aparıb. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Moskvanın Ukraynadakı vəziyyətin həllində vasitəçilik səylərinə görə Türkiyəyə minnətdar olduğunu vurğulayıb.
Ukrayna-Rusiya danışıqlarında yeni mərhələ
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Moskvada Ankaranın Ukrayna və Rusiya arasında sülh danışıqlarının ikinci raundunda vasitəçilik etməyə hazır olduğunu təsdiqləyib. Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan Moskvaya iki günlük səfəri zamanı Ankaranın Ukrayna və Rusiya arasında danışıqların yeni raundunda vasitəçilik etməyə hazır olduğunu bildirəcək. Fidan artıq Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə bir saatlıq görüş keçirib. Xarici işlər naziri Sergey Lavrov və Rusiyanın müdafiə naziri Andrey Belousovla da danışıqlar aparılıb. Nəşrin yazdığına görə, Ankara “ədalətli və davamlı sülhə” dəstək mövqeyini təsdiqləmək və neytral vasitəçi kimi öz xidmətlərini təklif etmək niyyətindədir.
Bu arada…
Çin Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsində əsas brokerdir, ikili təyinatlı mallar tədarük edir və sanksiyalardan yayınmağa kömək edir. Çin, İran və Şimali Koreya Ukraynaya qarşı müharibədə Rusiyaya fəal kömək edir. “La Repubblica” xəbər verir ki, bunu NATO-nun baş katibi Mark Rutte mayın 26-da NATO Parlament Assambleyasında çıxışı zamanı deyib. Onun sözlərinə görə, Çin Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsində əsas vasitəçidir, çünki o, Rusiyaya ikili təyinatlı mallar verir və beynəlxalq sanksiyalardan yayınmağa kömək edir. Rutte vurğulayıb ki, Alyans Pekinin Moskvanı dəstəkləməkdə oynadığı rolu aydın başa düşür.
NATO-nun baş katibinin sözlərinə görə, Rusiyaya hərbi yardım müqabilində qabaqcıl texnologiyalar alan Şimali Koreyanın roluna da diqqət çəkib. İranla bağlı Rutte qeyd edib ki, Tehran Moskvadan maliyyə imtiyazları alır və bu vəsaitləri Yaxın Şərqdə sabitliyi pozmaq üçün istifadə edir. Rutte vurğulayıb ki, Çin, Rusiya, İran və Şimali Koreya öz hərəkətlərini əlaqələndirirlər və bu, onun fikrincə, NATO-ya üzv ölkələr üçün ciddi siqnal olmalıdır.
Xatırladaq ki, Ukrayna Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin rəhbəri Oleq İvaşşenko Çinin Rusiyaya sistemli şəkildə hərbi sənaye kompleksi müəssisələri üçün xüsusi kimyəvi maddələr, barıt, avadanlıq və dəzgahlar tədarük etdiyini bildirmişdi. Bundan əvvəl ABŞ Ukraynadakı müharibənin nizamlanması çərçivəsində Rusiya-NATO Şurasının işini bərpa etməyi təklif etmişdi.
İsveçdən Ukraynaya 410 milyonluq silah yardımı
Pulun böyük hissəsi pilotsuz təyyarələrin, mərmilərin alınmasına və Ukraynanın hava hücumundan müdafiəsinin gücləndirilməsinə sərf olunacaq. İsveç Ukraynanın müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək üçün 4,8 milyard İsveç kronu (təxminən 410 milyon avro) ayırdığını açıqlayıb. İsveç hökuməti bazar ertəsi, mayın 26-da bildirib ki, dəstək bu ilin əvvəlində təqdim edilən 19-cu yardım paketinin bir hissəsidir. Bildirilir ki, bu, Ukraynanın müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsinə yönəlmiş bir neçə çoxtərəfli fond və koalisiyaya maliyyə töhfələrinə aiddir. İanələrin ümumi məbləği təxminən 4,8 milyard kron təşkil edir. “Bu ödənişlər Ukraynanın silahlı qüvvələrini və müdafiə sənayesini Rusiyaya qarşı müdafiədə daha güclü edəcək”, – müdafiə naziri Pol Conson bildirib.
Minatəmizləmə Koalisiyası: minatəmizləmə avadanlıqlarının alınması üçün 100 milyon kron.
Dron Koalisiyası: müxtəlif növ dronların alınması üçün 300 milyon kron.
Dəniz Təhlükəsizliyi Koalisiyası: İntercharge əməliyyatının bir hissəsi olaraq Ukrayna Hərbi Dəniz Qüvvələrinin şəxsi heyətinin təlimi üçün 50 milyon CZK.
İT Təhlükəsizlik və İdarəetmə Sistemləri Koalisiyası: Ukrayna Delta idarəetmə sisteminin yaradılması üçün avadanlıq üçün 30 milyon kron.
İsveç həmçinin “Danimarka modeli”nə 1 milyard krondan çox məbləğdə silah alışına əlavə töhfə verməyə razılaşıb. Bundan əlavə, hökumət Ukraynanın zirehli maşınlar kimi quruda döyüş qabiliyyətinin artırılmasını dəstəkləmək üçün avadanlıqlara 418 milyon CZK ayırmaq qərarına gəlib. Danimarka satınalmalara başçılıq edir. İsveçdən Ukrayna üçün milli sursat tədarükü ilə yanaşı, hökumət Çexiya və Estoniyadan ümumilikdə təxminən 1,1 milyard kron dəyərində sursat almaq üçün iki çoxtərəfli təşəbbüsü dəstəkləmək qərarına gəlib. İsveç hökuməti həmçinin çoxtərəfli əməkdaşlıq çərçivəsində həm hava hücumundan müdafiə sistemlərinin, həm də uzaq mənzilli pilotsuz təyyarələrin alınması üçün 1 milyard krondan çox vəsait ayırıb. Bundan əvvəl İsveç Ukraynaya 19-cu hərbi yardım paketini ötürdüyünü açıqlamışdı. Bu, həcminə görə rekord qıran sövdələşmədir – təxminən 1,6 milyard dollar. Paketə digər şeylərlə yanaşı, Ukraynanın hava hücumundan müdafiəsi, artilleriya, peyk rabitəsi və dəniz imkanlarına dəstək daxildir.
Ukraynadan qaz həmləsi
“Türk axını” qaz kəməri Ankaranın Moskva və Kiyevlə koordinasiyası sayəsində işləyir və zədəsizdir. Bunu Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidan rusiyalı həmkarı Sergey Lavrovla keçirdiyi mətbuat konfransında deyib. “Biz bu məsələ ilə bağlı həm rusiyalı, həm də ukraynalı həmkarlarımızla əlaqə saxlayırıq. Hücum ehtimalı olanda rusiyalı həmkarlarımız bizə məlumat verir və bu məsələni Ukrayna tərəfi ilə razılaşdırırıq”, – Fidan bildirib. Ankara hesab edir ki, Türkiyənin maraqlarına uyğun olan ərazi hərbi hədəf kimi istifadə edilə bilməz. O əlavə edib ki, Ankaranın Moskva və Kiyevlə əlaqəsi hazırda zədələnməmiş və fəaliyyətini davam etdirən “Türk axını”nın təhlükəsizliyini təmin etməyə kömək edir.
Mayın 1-də Rusiyanın “Türk axını” kəməri ilə Avropaya qaz ixracını artırdığı xəbəri yayılıb. Bu ilin yanvar-aprel aylarında xammal tədarükü ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 13% artaraq 5,76 milyard kubmetrə çatıb. Fevralın 28-də Ukrayna pilotsuz təyyarələri “Türk axını” infrastrukturuna daxil olan Krasnodar diyarında yerləşən “Russkaya” kompressor stansiyasına hücum edib. Rusiya Müdafiə Nazirliyi bildirib ki, bütün pilotsuz təyyarələr nəzərdə tutulan hədəfə çatmamış məhv edilib. Üstəlik, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin (AFU) qaz kəmərinə bu hücumu birinci deyildi; oxşar vəziyyət yanvarın 11-də də baş verib. Bundan əvvəl Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Ukraynanın “Türk axını”na hücumları ilə bağlı Aİ-nin susmasını qiymətləndirib.
V.VƏLİYEV
