“Vitamin D orqanizm üçün çox vacib vitaminlərdən biridir. Yağda həll olunan vitamin olduğu üçün, bu daha çox yağlı qidalarla birlikdə qəbul olunmalıdır”. Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında tanınmış həkim, dietoloq, uzun ömürlük üzrə ekspert, diet kitablar müəllifi Leyla Zülfüqarlı deyib.
O bildirib ki, əsas mənbəyi təbii ki, 10-20%-i qidalarımızdan ala bilirik, amma qidalanma qaydaları və həyat tərzi səhv olduqda əksiklik yarana bilər. Digər 80-90%-i isə günəşin ultrabənövşəyi şüalarının dəriyə çatmaması nəticəsində, yəni birbaşa günəşin ultrabənövşəyi şüasının dəriyə təması nəticəsində əldə edilir. Əsas qaynaq budur. Lakin, bizim coğrafi mövqeyimizə görə, ölkəmizdə ultrabənövşəyi şüaların daha az bucaq altında bizə çatması səbəbindən burada da vitamini D əksikliyi mövcuddur. 10-20%-ni qidalarımızdan almalı oluruq, amma bu sahədə də əksikliklər var. Yəni, iki tip vitamin D var: bitki mənşəli ergosterol (D2) və ya heyvan mənşəli vitamin D3 (kolesiferol).
Vitamin D əksikliyi nə zaman yaranır?
Bu, günəş şüasını kifayət qədər almadıqda və ya qidalanma düzgün olmadıqda baş verə bilər. Stress də vitamin D-nin sıfırlanmasına səbəb olan əsas amillərdən biridir. Günümüzdə hüceyrə daxilində artan stres faktı da bununla bağlıdır. Beləliklə, 20-30 il əvvəl bu qədər vitaminə ehtiyac yox idi, amma indi əksikliyini hiss edirik. Havanın çirklənməsi kimi amillər də ultrabənövşəyi şüaların dəriyə çatmamasına səbəb ola bilər.
İkinci ehtimal isə stressin çoxalması, qalxanvari vəzi xəstəliklərinin artmasıdır və burada da vitamin D əsas rol oynayır. Bu xəstəliklərdən qorunmaq üçün vitamin D əhəmiyyətlidir.
Qidalarımızda artıq tərkib dəyişib, maddələr artıb-azalıb və bu səbəbdən əksikliklər çoxalıb. İlk simptomlardan necə bilirik ki, vitamin D azdır? Daha çox yorğunluq, tərləmə, quru dəri, saç tökülməsi, quru saç kimi ilkin simptomlar müşahidə olunur. Bunun laborator analiz metodu da var. 40-dan yuxarı və 100 milliqram arasında olan normativ normadır. 30-dan aşağı düşən defisit, 20 milliqramdan aşağı olan isə çox aşağı və onun altı çox ciddi defisit hesab edilir. İnsanlar bəzən 10-un altına düşürlər, 6.3 və s. olur. Bu, ciddi defisit sayılır, ona görə də vitamin D-ni yükləmə şəklində vermək məsləhətdir. Bu, 50 min təsir vahidi həftəlik doza olmaqla artırıldıqdan sonra gündəlik doza ilə davam etmək lazımdır. Yeni doğulmuş uşaqlarda gündəlik vitamin D dozası var, rəxit xəstəliklərinin qarşısını almaq üçün və s.
Ciddi vitamin D çatışmazlığı olan şəxslərdə gələcəkdə şəkərli diabet, sümük və oynaq xəstəlikləri yaranır. Ən əsas simptomlar tərləmə, yorğunluq, saç tökülməsi kimi əlamətlərdir. Sümük, əzələ və oynaq ağrıları ölkəmizdə daha çox yayılmış simptomlardır”.
“Vitamin D-nin əsas funksiyası orqanizmimizdə kalsiumun sovrulmasını sürətləndirməkdir. Bağırsağımızdan sovurur və kalsiumun damarlarımıza çatmasını təmin edir. Kalsiumun vitamin D normativində olması bizə sümük xəstəliklərinin, osteoporoz, oynaq ağrıları və s. qarşısını almağa kömək edir. Xanımlarda 40 yaşdan yuxarı xüsusilə vacibdir. Hər kateqoriya üçün çox vacib olan bir vitamindir. Yanında vacib mineral maqnezium minerali də qəbul olunmalıdır. Vitamin D3, K2 vitamini ilə daha çox qan damarımıza sovrulmuş vitamin D-ni sümüklərə daşıyır.
Vitamin D-nin əsas qida qaynaqları yumurta sarısı, balıq əti, bütün dəniz məhsulları, süd məhsulları, kərə yağı və s.-dir. Vitamin D gündəlik alınmalıdır, həm qida qaynağı olaraq, həm də dərimiz vasitəsilə günəş şüasından alınmalıdır. Vitamin D yağda həll olunan vitamin olduğu üçün, yağlı qidalarla qəbul olunmalıdır. Suda və yağda həll olunan vitaminlər var. Vitamin D daha çox cinsiyyət hormonu kimi qəbul edilir. Orqanizmimizdə funksiyalarından biri də cinsiyyət hormonlarının sintezində aktiv iştirak etməsidir” – deyə o, əlavə edib.
