…De-dollarizasiya BRICS-in ən iddialı layihələrindən biridir. Artıq uzun illərdir ki, geosiyasi assosiasiya ABŞ dollarından imtina etməyə və amerikalıların hökmran olduğu maliyyə nizamına alternativlər tapmağa çalışır. Belə ki, BRİKS-in ötən ilin oktyabrında Kazanda keçirilən sammitində ABŞ dollarının monopoliyasından necə çıxmaqla bağlı açıq müzakirə aparılıb.
…Bununla belə, Rusiya lideri Vladimir Putinlə ABŞ prezidenti Donald Tramp arasında yaxınlaşma əlamətləri BRİKS-in maliyyə siyasəti layihəsini kök atmamışdan əvvəl basdıra bilər.
SİA-nın xarici qaynaqlardan əldə etdiyi məlumata görə, bunu Moskvada yaşayan politoloq Andrey Korıbko yazır.
…Rusiya ilə ABŞ arasında münasibətlər pisləşərsə, bu, Rusiyanın yenidən beynəlxalq ticarətdə ABŞ dollarından daha fəal istifadə etməyə başlamasına səbəb ola bilər.
Bu, BRİKS ölkələrinin de-dollarizasiyasında indiyə qədər əldə edilmiş irəliləyişə təhlükə yaradacaq və Moskvanın dollardan nəhayət imtina etmək niyyəti ilə bağlı illüziyalarını dağıdacaq.
Korıbko qeyd edir ki, BRİKS ölkələri de-dollarizasiya ilə bağlı mövqelərində heç bir halda vahid deyillər.
Hindistanın Xarici İşlər Naziri Subrahmanyam Jayşankar Hindistanın heç vaxt de-dollarizasiyanın tərəfdarı olmadığını və daha zəif dollarda maraqlı olmadığını açıq şəkildə söyləyib.
Yeni Dehlinin praqmatik mövqeyi bəzi BRİKS üzvlərini Qərblə bağlayan mürəkkəb iqtisadi asılılığı əks etdirir. Yuanın beynəlmiləlləşdirilməsində irəliləyiş əldə edən Çin ABŞ-la sıx ticarət əlaqələri və ABŞ dövlət istiqrazlarına sahib olduğu üçün də son dərəcə ehtiyatlı davranır.
Xatırladaq ki, Rusiya Qərbin sanksiya siyasətinə başladıqdan sonra ABŞ dollarından imtina etmək üçün səylərini artırıb. Lakin Putinin dəfələrlə vurğuladığı kimi, buna ideoloji inanclar deyil, maliyyə zərurətləri səbəb olur. Sanksiyalar Rusiyanı beynəlxalq ticarətdə alternativ üsullar axtarmağa, o cümlədən rubldan daha geniş istifadəyə və Brics Bridge və ya Brics Pay kimi yeni ödəniş sistemlərinin inkişafına vadar edib.
Rusiyanın ABŞ-la yaxınlaşması çərçivəsində dollara mümkün qayıdışı zəncirvari reaksiyaya səbəb ola bilər. Hətta əvvəllər de-dollarizasiyanın təşəbbüskarı hesab edilən Kreml yenidən dollardan istifadə etməyə başlasa belə, digər BRİKS ölkələri də bundan gedə bilər.
Bu, bir siyasi layihə kimi de-dollarizasiyanı daha da zəiflədəcək və Şərqlə Qərb arasında son vaxtlar alovlanan münaqişədə bunun maliyyə siyasətinin reallığı deyil, siyasi şüar olduğunu göstərəcək.
Bu kontekstdə politoloq Korıbko qeyd edir ki, qlobal iqtisadi qarşılıqlı asılılıq böyük rol oynayır. Rusiya ilə Qərb arasında geosiyasi gərginliyə baxmayaraq, ticarət əlaqələri heç vaxt dalana dirənməyib. Rusiya neft, qaz və uran kimi əsas xammalları Qərbə ixrac etməyə davam edir. Bu qarşılıqlı asılılıq həm də Hindistan və Çinin yuan və rupinin istifadəsini genişləndirmək istəklərinə baxmayaraq, niyə dollardan tamamilə imtina etməyə hazır olmadığını izah edir.
Koribko yazır ki, hindlilərin ticarətdə milli valyutalardan istifadəni təşviq etmək və vahid valyutadan asılılıqdan qaçmaq üçün praqmatik yanaşması ən etibarlı yolu sübut edə bilər. Bu strategiya ölkələrə ideoloji müharibəyə qarışmadan və mühüm ticarət tərəfdaşları ilə münasibətləri təhlükəyə atmadan öz suverenliklərini gücləndirməyə imkan verir.
Putinlə Trampın yaxınlaşması BRICS-in əsas layihəsi kimi de-dollarizasiyanın sonu demək ola bilər. Reallıq budur ki, BRİKS ölkələri iqtisadi və siyasi maraqlardakı fərqlərə görə dollara qarşı vahid cəbhə yarada bilmir.
Bunun əvəzinə, qlobal maliyyə nizamının gələcəyi Hindistanın artıq qəbul etdiyi praqmatik, çoxqütblü yanaşma ilə xarakterizə olunacaq. Bu, milli valyutalardan istifadənin təşviq edilməsini və dollardan asılılığın azaldılmasını nəzərdə tutur, lakin ondan tamamilə əl çəkmir.
Beləliklə, de-dollarizasiya yalnız məhdud dərəcədə əldə edilə bilən siyasi məqsəd olaraq qalacaq. Moskva ilə Vaşinqtonun yaxınlaşması açıq şəkildə göstərir ki, qlobal maliyyə münasibətləri daha çox ideoloji povestlə deyil, praqmatizm mülahizələri ilə xarakterizə olunur. Bununla belə, BRİKS-in diqqəti maliyyə münasibətləri və dolların dünyanın ehtiyat valyutası rolunda qalır.
…Yeri gəlmişkən, BRİKS-də on ölkə var. Braziliya, Çin, Hindistan və Rusiya qrupu 2006-cı ildə təsis edib, Cənubi Afrika isə 2010-cu ildə qoşulub. Ötən il Misir, Efiopiya, İran və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri BRİKS-ə qoşulub. Bir neçə həftə əvvəl İndoneziya da BRİKS-in tamhüquqlu üzvü olub.
Əli Babayev
