Vaşinqtonun “atəşkəs” çağırışına Rusiya necə cavab verəcək?
Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində Ukrayna ilə ABŞ arasında aparılan danışıqlarda gözlənildiyi kimi Amerikanın hərbi yardımı və ən əsası kəşfiyyat məlumatlarının ötürülməsi naminə (onlarsız Qərbin uzaqmənzilli raketləri uçmur) Kiyev hər şeylə razılaşdı. İlk növbədə, “sülh danışıqlarına hazır olduğunu” nümayiş etdirdi. Həm də mineral ehtiyatlarını Vaşinqtona satmaq müqabilində, Ukraynanın bir aylıq barışıq ideyası dəstəkləndi. İndi həm Amerikada, həm də Ukraynada deyildiyi kimi, top Rusiyanın meydançasındadır. Hansı ki, bütün bu “sülh təklifləri” qane edə bilməz.
ABŞ dövlət katibi Marko Rubio bildirib ki, Donald Tramp “bu müharibənin dünən bitməsini istəyir” və Rusiyanın atəşkəsi “mümkün qədər tez” qəbul edəcəyinə ümid edir. Rubio əlavə edib ki, ABŞ-Ukrayna mineral sazişi mövzusu “bugünkü danışıqların mövzusu deyil”. Rusiya münaqişəni dayandırmağa və ya davam etdirməyə hazır olduğunu nümayiş etdirməlidir. “Həqiqətin vaxtı gəldi”, deyə nöqtəni qoyub.
Qərb və onun peykləri bu arqumentlərlə ən həyasız yalanları ört-basdır edərək həqiqətdən danışmağı necə də sevirlər! Aydındır ki, Ciddə danışıqlarının nəticələri dalana səbəb olub. Rusiya prezident Vladimir Putin vasitəsilə dəfələrlə bəyan edib ki, hərbi əməliyyatların dayandırılması yoxdur – yalnız münaqişəyə tam olaraq son qoyulması danışıqların predmeti olacaq. Üstəlik, rus şərtləri ilə: Novorossiya-nın Rusiyaya daxil olmasının tanınması, Ukraynanın NATO-ya qəbulundan imtinaya zəmanət verilməsi, Ukrayna ordusunun ixtisarı və s.
Hər şey yenə İstanbulda deyildiyi kimidir. Böyük Britaniyanın baş naziri Conson Kiyevə danışıqları pozmağı əmr etməsəydi, Ukrayna uçurumun astanasında qalmazdı. Təəssüf ki, bu gün də Trampın başlatdığı prosesin də pozulma şansı var. “Ciddə” müqavilələrinin də İstanbul razılaşmaları kimi aqibətlə üzləşə biləcəyinə İngiltərənin prosesdə fəal iştirakı eyham vurur. Və bunu heç gizlətmir! “Böyük Britaniyanın baş naziri Keir Starmer Ciddədə əldə olunan razılaşmanı “gözəl nailiyyət” adlandırıb və bildirib ki, “təşəbbüs hazırda Rusiya tərəfindədir. İndi Rusiya atəşkəs və atəşkəsə razı olmalıdır”.
“Bloomberg” vurğulayır ki, anonimlikdə israr edən Britaniya rəsmisinin sözlərinə görə, ABŞ və Ukraynanın razılığa gəlməsinə kömək etmək üçün İngiltərənin başçılıq etdiyi intensiv diplomatik səylər pərdə arxasında aparılıb. Bu, Kreml üçün sürprizdirmi? Bu mümkün deyil! Rusiya Qərbin “həqiqətinə” inanmağın nə qədər mənasız olduğunu çoxdan bilir. Vaşinqtonun və xüsusən də Kiyevin bəyanatlarına inanmaq (və otuz günlük barışıq ideyası onlara məxsusdur!) müharibədə əlfə olunan üstünlükləri riskə atmaq deməkdir. Ən əsası isə gələcəklərini Rusiya ilə bağlayan dörd yeni rayonun sakinlərinin taleyini riskə atır. Bu, açıq şəkildə Kreml üçün qəbuledilməzdir.
Görünür, Kiyevin ümid etdiyi şey bu idi. Vaşinqtonla əldə olunan razılaşmalar fonunda Zelenskinin Oval kabinetdəki nümayişkaranə kobudluğu daha çox dəqiq hesablamaya bənzəyir. “Mədən” sövdələşməsinin Amerika üçün nə qədər vacib olduğunu anlayaraq, öz mövqeyində mümkün olan yeganə addımı atdı və onun təxirə salınmasına nail oldu. Ağ Ev Ukraynanın mineral sərvətləri ilə o qədər maraqlıdır ki, ondan imtina etməyi ağlının ucundan da keçirmir. Və pərdə altında Kiyev Trampın nümayəndələrinin onun “atəşkəs” şərtləri ilə razılaşması üçün danışıqlar aparıb.
Trampın komandası 30 günlük atəşkəs planının baxılmaq üçün Moskvaya təqdim ediləcəyini söyləyib, deyə yazan Amerikanın “Poitico” nəşri qeyd edib ki, “top artıq Rusiyanın meydanındadır”, deyən Rubio, Rusiyanın indiyə qədər Trampın mövqeyini səmimiyyətlə alqışladığını və atəşkəsin ev sahibi olan Kremlə qarşı heç bir ön öhdəliyi olmadığını söyləyib. Formal olaraq hər şey belədir. Reallıqda isə vəziyyət fərqlidir. Bəli, Ukrayna “su və hava” atəşkəsi, yəni Rusiyanın əsas müdafiə qovşaqlarına, qərar qəbul etmə nöqtələrinə və hərbi-sənaye kompleksinin infrastrukturuna kütləvi zərbələr endirməsində israr edə bilmədi. İndi, əgər atəşkəs ideyası Moskva tərəfindən dəstəklənərsə, Kiyev quruda da, o cümlədən Kursk vilayətində də döyüşləri dayandırmalı olacaq.
Atəşkəs zamanı ehtiyatların köçürülməsi və ya Ukrayna qoşunlarının qalıqlarını təhdid edən “qazanlardan” çıxarmağın mümkün olub-olmadığı sualı cavabsız qalır. Əgər belədirsə, bu, atəşkəsi tamamilə mənasız edir. Düzdür, bundan daha pis vəziyyətdə olan Rusiya olmayacaq. Kiyevə ilk növbədə bir aylıq möhlət lazımdır. Moskva onsuz da ehtiyatların və döyüş hissələrinin hərəkətində heç bir məhdudiyyət olmadığı müddətcə, insanlar, texnika və resurslarda böyük üstünlüyü ilə qarşı tərtəfdən daha yaxşı hazırlaşa biləcək. “Rusiya ABŞ-ın atəşkəs təklifini rədd edərsə və ya ona məhəl qoymasa, bundan sonra nə edəcəyinə qərar vermək üçün top Trampın məhkəməsində olacaq”, – deyə Britaniyanın “The Spectator” nəşri yazır: “O, ya Rusiyaya qarşı əlavə sanksiyalar tətbiq etmək təhdidini yerinə yetirə, ya da Ukraynadan imtina edə bilər. Hər halda, bunu öyrənmək üçün çox gözləmək lazım gəlməyəcək”.
Sanksiyalar Trampı qorxutmayacaq. Rusiyanın sağ qala bilməyəcəyi yeni bir şey tapmaq çətindir. Amerikanın hərbi yardımının bərpası da döyüş meydanındakı vəziyyəti çox dəyişməyəcək: geri çəkilən Ukrayna Silahlı Qüvvələri geri çəkilməyə davam edəcək. Trampa Ukrayna münaqişəsinə birbaşa müdaxilədən qaçmağa zəmanət verilir. “Sülhməramlılarını” Ukraynaya göndərməyə hazır olan Avropa isə hələ də qeyri-müəyyən mövqedə qalmaqdadır. Ancaq problem buradadır ki, Aİ bu məsələdə vahid qərar qəbul edə bilməyib və edə bilməyəcək. Fransa, İngiltərə və Almaniyadan özəl həll planları var. Lakin bu ölkələrin heç birinin kifayət qədər təlim keçmiş əsgəri və ya hələ də qalan texnika üçün lazımi sursat ehtiyatı yoxdur. Fransızlar, almanlar və ingilislər hələ də sülhməramlılar kimi fəaliyyət göstərmək üçün kifayət qədər yaxşıdırlar, amma döyüşə gəlincə…
“Birləşmiş Ştatlar Rusiya və Ukrayna ilə ayrı-ayrılıqda danışıqlar aparır. Rusiyanın qeyd-şərtsiz atəşkəsə razı olacağına dair heç bir açıqlama verilməyib”, – “The New York Times” yazır: “Rusiya prezidenti Vladimir Putin isə döyüşlərin hər hansı bir şəkildə dayandırılmasına razılıq verməzdən əvvəl Ukraynanın NATO-ya qəbul edilməməsi tələbinə işarə edib”. Bu, ən real ssenaridir. Kreml artıq Amerika tərəfi ilə yaxın gələcəkdə planlaşdırılan təmasları təsdiqləyib. Rəsmilərimizin ifadələrindəki ehtiyatlılıq Moskvanın qızğın debata hazırlaşdığını bir daha təsdiqləyir. Yəni öz sərt şərtlərini irəli sürmək. Dəqiq nədir, göz qabağındadır: ərazi və xüsusi hərbi əməliyyatın məqsədlərinə tam nail olmaq.
Rusiya-Amerika məsləhətləşmələri başa çatdıqdan sonra Vaşinqtonun həqiqətən kimi, Moskvanı, Kiyevi, yoxsa hamını bir anda aldatmaq istədiyi aydınlaşacaq. Təəssüf ki, onun nə istədiyinə şübhə yoxdur. Düzdür, belə çıxa bilər ki, Amerika özünü aldadacaq…
Xarici media Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin həlli barədə
Avropa və Amerika mətbuatı ABŞ və Ukrayna arasında müvəqqəti atəşkəs haqqında ilkin razılaşmaları alqışlayır. Bir çox müşahidəçi Rusiyanın reaksiyasının necə olacağı ilə maraqlanır.
CNN (Atlanta, ABŞ)
Trampın Ukraynada sülh arzusu Rusiya reallığı ilə üst-üstə düşür
Təbii ki, 30 günlük atəşkəslə bağlı xəbərlər ancaq xoş xəbərdir. Lakin artıq on ilə yaxın yaşı olan münaqişəni nəzərə alsaq, atəşkəs çox çətin məqsəddir. Ola bilsin ki, yüz minlərlə ukraynalı və rus artıq ölüb, atəşkəs konsepsiyasını qəbul etmək hər iki tərəf üçün çətin olacaq. Moskva sülhün əldə olunmasına maneə olmadığını göstərməli olacaq. Bu, üç illik qəddar təcavüzdən və müharibəni bitirmək üçün az ictimai istəkdən sonra Kreml üçün qeyri-adi mövqe olacaq. Trampın tərəfdaş olması illüziyasını saxlamaq üçün Rusiya prezidenti hansısa sülhsevər dili qəbul etməli olacaq.
Bloomberg (Nyu-York, ABŞ)
Ukrayna-Amerika razılaşması Putinin üzərinə öhdəliklər qoyur
Donald Trampın Oval kabinetdə Vladimir Zelenskini partlatmasından iki həftə keçməmiş, Amerika prezidenti indi Rusiyaya təzyiq edir ki, Zelenskinin müşavirləri ilə əldə edilən atəşkəs razılaşmasını qəbul etsin. Bu razılaşma indi Vladimir Putindən asılıdır, ola bilsin ki, ona əməl etməyə həvəsi az olsun.
Der Spiegel (Hamburq, Almaniya)
İndi Rusiyadan asılıdır
Bu, çox şey vəd edən, lakin daha çox sualı açıq qoyan nəticədir. Ən vacib sual budur: ruslar necə cavab verəcək? Vladimir Putin istər hərbi, istərsə də birtərəfli sülh müqaviləsi ilə öz məqsədlərinə çatana qədər Ukraynaya təzyiqi azaltmaqda maraqlı deyil. O, təklifdən imtina edəcəkmi? O, vaxta qədər dayanacaqmı? Yoxsa o, taktiki cəhətdən razılaşacaq, amma reallıqda bunun qarşısını alacaq?.. Üç ildən sonra Ukrayna cəmiyyəti bu qeyri-müəyyən sövdələşmənin şərtləri ilə müharibəni bitirməyə ümid edə biləcəyi ilə maraqlanacaq.
The Independent (London, Böyük Britaniya)
ABŞ sülh danışıqları müqabilində Ukraynaya silah təklif edir
Bu razılaşma Rusiyanın qoşunlarına möhlət verir, Ukraynanın döyüş ruhunu sarsıdır və Rusiya tərəfindən Kiyevlə Vaşinqton arasında münasibətləri daha da parçalamaq üçün istifadə oluna bilər. Tramp administrasiyası Kiyevdəki keçmiş müttəfiqləri ilə hərbi dəstəyi və kəşfiyyat məlumatlarını paylaşmağı dayandırdıqdan sonra ABŞ Ukrayna ilə bağlı razılaşmanı məcbur etdi. Nə Ukrayna xalqı arasında, nə də onun hakimiyyət dəhlizlərində Rusiya ilə danışıqlarda dürüst bir vasitəçi kimi ABŞ-a inam yoxdur. Tramp administrasiyası Ağ Evə daxil olduqdan sonra atdığı hər addım Ukraynanın hərbi səylərini zəiflətməyə yönəlib.
Le Figaro (Paris, Fransa)
Rusiya hələ də hərbi planına sadiq qalır və Ukraynaya təzyiq göstərir
Əgər Kiyev rejimi Vladimir Putinə bir növ mesaj göndərmək istəyirdisə, bunun üçün yanlış məqam seçib. Bazar ertəsindən çərşənbə axşamına keçən gecə, ABŞ və Ukrayna rəsmiləri arasında Səudiyyə Ərəbistanında danışıqların birinci raundunun başlamasına bir neçə saat qalmış pilotsuz təyyarələr buludları Moskva və Rusiyanın digər bölgələri üzərində uçub. Müşahidəçilərin fikrincə, bu yolla çox incə mövqedə olan Vladimir Zelenski Moskvanı qismən atəşkəslə razılaşmağa məcbur etmək istəyib…
Le Soir (Brüssel, Belçika)
Vaşinqton və Kiyev müvəqqəti atəşkəsə ümid verir
Bir neçə günlük həddindən artıq gərginlikdən sonra bəyanatların tonu qəfil dəyişdi. Səudiyyə Ərəbistanı Ukraynada atəşkəs üçün ilk mühüm addımı atdı… Amma iş hələ bitməyib – indi hərəkət etmək növbəsi Rusiyanındır.
V.VƏLİYEV
